Enkhuizen is voor de buitenstaanders vooral bekend als havenstad aan de voormalige Zuiderzee; wat minder bekend is dat het een vestingstad is, dat wil zeggen dat het rond 1590 een aarden omwalling met een verdedigingsgracht en bastions is aangelegd. Niet zo zwaar gebouwd als bijvoorbeeld de vesting Naarden met stenen verdedigingsmuren en uitvoerige voorzieningen voor het leger.
De oorspronkelijke vestingswerken hadden zeven bastions, en drie torens met een waterboom: Boerenboom, Oude Gouwboom, Ketenboom, die de boeren in staat stelde van hun boerderijen die binnen de verdedigingswal lagen, met hun vee naar de akkers buiten de stad te gaan, Verder waren er drie toegangen over land: In het Noorden de Noord Poort, in het zuidwesten de Ketenpoort en in het westen de Koepoort.
Waarvan de bekende Koepoort (of Westerpoort) nog als enige bewaard is gebleven.
Van de oorspronkelijke zeven bastions zijn er nog vijf intact en de meest noordelijke oude bastion is rond de algemene begraafplaats in de stenen wierdijk het patroon nog enigszins zichtbaar.
Over de vrij hoge aarde wal loopt een voet/fietspad, waarover men vanaf de algemene begraafplaats tot de Polva-fabriek bij de spoorlijn prachtig kan wandelen. Ook de vestinggracht is er bijna nog volledig en wordt nu wel door twee houten fietsbruggen overbrugt om in de nieuwbouw wijken aan het noorden van de stad te komen. Door de begroeiing van de hoge bomen aan weerszijde van het pad is soms de structuur van de gehele vesting wat moeilijk te overzien, maar die bomen geven ook heel veel grandeur aan de vesting.
Het wandelpad over de vest langs de waterbomen geeft ook mooi zicht op de grachten in het van oorsprong agrarische deel van de binnen stad met de stadsboerderijen. Nu allemaal verdwenen; maar toen ik in de zeventiger jaren van de vorige eeuw in Enkhuizen woonden nog vol in bedrijf.
De koepoort, waar de architect Jacob van Campen bij het ontwerp betrokken is geweest, is voor iedereen die met de auto Enkhuizen bezoekt een zeer herkenbaar monument aan de westelijke kant die toegang geeft tot de hoofdstraat van Enkhuizen de Westerstraat. De koepoort heeft een lange historie van plannen, geldgebrek en aanpassingen en in de vestingwal het enige goed herkenbare militaire bouwwerk.
In het laatste nog aanwezige bastion in het westen ligt prachtig verscholen tussen de wal en zijn bomen de RK-begraafplaats aan de oranjelaan. De begraafplaats heeft geen bord en op het terrein staat een passende aula, die helaas zo te zien niet meer in gebruik is. De sfeer op de begraafplaats is mooi en intiem.
De laatste bastion is opgeruimd toen de spoorweg van Zaandam naar Enkhuizen werd aangelegd. Het patroon van het bastion is nog wel zichtbaar in de weg die na leidt naar de (onbewaakte) overweg voor fietser en wandelaars en vervolgens langs de fabriek naar het station leidt.
