Ik ben in Amsterdam geboren; in de kinkerbuurt. Mijn vader was boekhandelaar én collectant in de Westerkerk aan de Rozengracht. Samen met zijn goede vriend Versloot, die aan de overkant van de straat een kruidenierszaak dreef. Zondags gingen wij ter kerke lopend vanaf de Bilderdijkstraat en later toen we op de Hoofdweg woonde met lijn 17. Ik mocht als jongen naast hem in de collectantenbank zitten (als ik maar stil zat) en na de dienst meehelpen om in de constistoriekamer op grote houten borden de dubbeltjes en de kwartjes in lange rijen te tellen. Het zijn herinneringen die na zoveel jaar nog steeds duidelijk – in beeld, klank en geur – gegrift staan.
Toen ik vanmiddag (24/9/2020) eindelijk niet vergeten was dat de Zuiderkerk in Enkhuizen alleen op donderdag (11-13uur) te bezichtigen was, en dus net op tijd naar binnen stapte, werd ik overvallen door de geur en de jeugdherinneringen aan de Westerkerk in Amsterdam: het geluid van de voetstappen, de majestueuze grootte, de vloer met grafstenen, de zware hoge eikenhouten banken, de preekstoel, het orgel, de kroonluchters met kaarsen, het licht, én de zwarte collecte-zakjes die zoals het hoort aan lange stelen aan de zijkant van de preekstoel hingen. Alsof ik niet was weggeweest.
Maar de Zuiderkerk heeft ook een paar heel bijzondere kenmerken: muurschilderingen en een vrijwel ongeschonden plafond met (wel wat verkleurde en vervaagde, maar verder compleet en ongeschonden) gewelfschilderingen, die in de ene beuk voorstellingen uit het oude testament en in het plafond van de ander beuk voorstellingen uit het nieuwe testament illustreren.
Over de muurschilderingen (fresco’s) hoef ik niets te vertellen, op de website van de Zuiderkerk is daar al een goed leesbare uitleg van ontstaan, achtergrond en voorstelling van.
Waar ik hier aandacht voor wil vragen zijn de gewelfschilderingen. Die worden in opdracht van de kerk gerestaureerd: men gaat trachten de originele kleuren weer voor ons zichtbaar te maken en daarmee de wat vervaagde voorstellen tot leven te wekken. Het project heet “Digitalisering gewelfschilderingen” en de website van de kerk beschrijft het als volgt:
Bij de restauratie van de kerk, begin deze eeuw, zijn er op de trekbalken lichtbakken aangebracht waardoor de schilderingen belicht kunnen worden en beter zichtbaar zijn. Maar wat zien wij? Zijn dit de oorspronkelijke kleuren? In de tijd van de Beeldenstorm zijn de schilderingen toen, en later ook nog, overgeschilderd. Pas in begin 1900 heeft men de ‘deklaag’ verwijderd en werden de schilderingen zichtbaar!
Omdat restauratie van de gewelfschilderingen financieel niet haalbaar is kwam het idee op in de kunstcommissie om digitale foto’s van de gewelfschilderingen te maken en deze op basis van kleuronderzoek te ‘corrigeren’. Besloten werd eerst 1 paneel, als pilot project, onder handen te nemen. Onder leiding van restaurateur Willem Haakma Wagenaar zijn door het laboratorium van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed pigmentmonsters genomen. Op basis van deze analyse kon vastgesteld worden welke pigmenten/kleuren en bindmiddelen er oorspronkelijk zijn gebruikt. Vervolgens hebben 3 ‘restauratoren in opleiding’ van de Universiteit van Amsterdam de foto ‘ontstoord’ (ontdaan van verontreinigingen en beschadigingen) en digitaal gecorrigeerd naar de oorspronkelijke kleuren.
Kortom voor dit bijzondere project (er is gekozen voor digitaal en dat betekent dat straks de hele wereld kan mee genieten van dit bijzondere en zeer oude houten monument van werfschilderingen met Bijbelse voorstellingen) er is geld nodig, veel geld en een bijdrage voor de “Stichting Vrienden van de Zuiderkerk Enkhuizen” is dus zeer welkom:
Voor giften ten bate van de instandhouding van het monument:
NL06 ABNA 0592966011 t.n.v. Stichting Vrienden van de Zuiderkerk.
Het project is ook uitvoering beschreven in het kwartaalblad van de Rijksdienst voor het Culturele Erfgoed in haar 4de editie van 1919. De tekst is hier te downloaden.
Deze kerk is qua grootte, inrichting, bouw een bewijs van de onnoemelijke rijkdom die in de 16de en 17de eeuw kenmerkte, als handels-thuisbasis (VOC), visserdorp, scheepsbouw, overslag en stapelplaats. Een rijkdom die nog wordt onderstreept doordat naast de Zuiderkerk, Enkhuizen en even majestueuze Westerkerk rijk is, die qua grootte, inrichting en architecteur niets onderdoet aan de Zuiderkerk.
Wat mij bij de bezoeken aan beide kerken opviel waren de tentoongesteld historische bijbels. Ik ben van plan later daar eens een apart artikel aan te wijden, want als jongen opgevoed met het voorlezen uit de bijbel voor de maaltijd maakt dat ook bijbels bij je als vanzelfsprekende herinneringen hoort.
